แนวทาง การเลี้ยงจิ้งหรีด สำหรับมือใหม่
การเลี้ยงจิ้งหรีด
จิ้งหรีด (Cricket) อยู่โนวงศ์ Gylidae เป็นแมลงที่มีลักษณะปากแบบปากกัด มีตารวม หนวดยาว ปรับตัวเข้ากับสภาพแวดล้อมได้ดี และกินอาหารได้ทั้งพืชและสัตว์ ขยายพันธุ์ได้เร็ว มีขาคู่หลังขนาดใหญ่ แข็งแรง กระโดดเก่ง ตัวเมียวางไข่ใต้ดินลึกประมาณ 1 – 2 เชนติเมตร ตัวอ่อนและตัวเต็มวัยจะหลบช่อนตัวตามสนามหญ้าอยู่ในรูเก่าของแมลงอื่น รอยแตกของดินหรือตามกองวัสดุทั่วไป
สายพันธุ์จิ้งหรีด
พันธุ์ของจิ้งหรีดมีชื่อเรียกแตกต่างกันหลายชนิดตามภาษาท้องถิ่น เช่น จิ้งโกร่ง (จิโปม จิ้งกุ่ง) จิ้งหรีดทองดำ จิ้งหรีดทองแดง จิ้งหรีดทองแดงลาย (สะดิ้ง)
วงจรชีวิตของจิ้งหรีด….แบ่งเป็น 3 ระยะ
- ระยะไข่ ไข่จิ้งหรีดจะมีสีเหลือง ลักษณะยาวเรียวคล้ายเมล็ดข้าวสารยาวประมาณ 1.5 มิลลิเมตร เพศเมียหนึ่งตัวสามารถวางไข่ได้ประมาณ 800 – 1,200 ฟองต่อครั้งหรือต่อรุ่น และวางไข่ได้ประมาณ 4 รุ่น
- ระยะตัวอ่อน ตัวอ่อนที่ฟักออกมาใหม่ๆ จะคล้ายมด เมื่อโตขึ้นเริ่มมีปีก จะลอกคราบประมาณ 8 ครั้ง จึงเจริญเป็นตัวเต็มวัย โดยระยะเวลาจะขึ้นกับพันธุ์จิ้งหรีด
- ระยะเต็มวัย สามารถแยกเพศได้ชัดเจนเพศผู้มีปีกคู่หน้าย่น โดยใช้ปีกคู่หน้าสีให้เกิดเสียง เพศเมียมีอวัยวะวางไข่ คล้ายเข็มยื่นจากส่วนท้อง จิ้งหรีดตัวเต็มวัยมีอายุเฉลี่ยประมาณ 45-60 วัน
การผสมพันธุ์ของจิ้งหรีด
จะผสมพันธุ์เมื่อลอกคราบเป็นตัวเต็มวัยประมาณ 3-4 วัน มีเวลาผสมประมาณ 10-15 นาที โดยการผสมพันธุ์และวางไข่จะใช้เวลาประมาณ 15 วันต่อครั้งต่อรุ่น เมื่อหมดอายุรุ่นสุดท้ายจิ้งหรีดตัวเมียก็จะตาย
การเตรียมการ ก่อนเลี้ยงจิ้งหรีด
1. การเตรียมโรงเรือน
- ก่อนเริ่มการเลี้ยงครั้งแรก ทำการฉีดล้างทำความสะอาดโรงเรือน แล้วทิ้งไว้จนแห้ง
- ทำความสะอาดและตัดหญ้ารอบบริเวณโรงเรือนให้โล่งเตียนอย่างสม่ำเสมอ เพื่อทำลายแห่งอาศัยของศัตรู และป้องกันไม่ให้ศัตรูสามารถหลบซ่อนบริเวณนั้นได้
2. การเตรียมบ่อเลี้ยง
- บ่อเลี้ยงทำจากแผ่นสมาร์ทบอร์ดประกอบกัน โดยใช้ไม้เป็นโครงขนาดบ่อเลี้ยงกว้าง 1.2 เมตร ยาว 2.4 เมตร ตัวบ่อสูง 60 เชนติเมตร ขาตั้งสูงจากพื้น 20 เซนติเมตร วางบ่อเลี้ยงเป็นแถวตามลักษณะของโรงเรือน โดยเว้นระยะห่างให้สามารถปฏิบัติงานได้อย่างสะดวก จำนวนที่วางมีความเหมาะสมกับขนาดของพื้นที่โรงเรือน บ่อเลี้ยงอาจใช้วัสดุอื่นๆ ก็ได้ เช่น ท่อซีเมนต์, ฟิวเจอร์บอร์ดและอื่นๆ ตามความเหมาะสม
- ภายในบ่อเลี้ยงติดเทปกาวรอบขอบบ่อเลี้ยงด้านใน เพื่อป้องกันไม่ให้จิ้งหรีดต่ออกมา วางเรียงแผงไข่แนวตั้งให้มีช่องว่างระหว่างแผงให้อากาศสามารถถ่ายเท เรียงเป็นแนวชิดกับผนังบ่อเลี้ยงจนเต็มโดยเว้นพื้นที่ตรงกลางบ่อเลี้ยงไว้ นำถาดอาหารและถาดน้ำวางด้านบนแผงไข่ที่เรียงไว้
- การป้องกันศัตรูที่อาจเข้าไปภายในบ่อเลี้ยง โดยใส่ที่รองขาตู้แล้วเติมน้ำมันเครื่องเก่า ส่วนด้านบนบ่อเลี้ยงคลุมด้วยตาข่าย ติดตัวล๊อคให้แน่น
3.วัสดุอุปกรณ์ที่ใช้ในการเลี้ยงจิ้งหรีด
- ภาชนะที่ใช้เลี้ยงจิ้งหรีด เช่น วงบ่อ กะละมัง และถังน้ำ ต้องมีฝาปิดเป็นตาข่ายตาละเอียด เพื่อป้องกันศัตรูเข้าทำลายและป้องกันจิ้งหรีดขึ้นจากบ่อเลี้ยง
- อาหารหลัก ได้แก่พืช เช่น ผักบุ้ง ฟักทอง ตำลึง และหยวกกล้วย อาหารเสริม เช่น รำอ่อน อาหารไก่ และอาหารหมู
- ถาดอาหาร และแกลบดำ สำหรับให้จิ้งหรีดวางไข่
- ถาดไข่แบบกระดาษ หญ้าแห้ง หรือกาบมะพร้าว
การเตรียมพ่อ-แม่พันธุ์จิ้งหรีด
- คัดเลือกพ่อ – แม่พันธุ์ ที่มีสีเข้ม ตัวโต แข็งแรง มีอวัยวะสมบูรณ์ครบทุกส่วน
- ใช้พ่อ-แม่พันธุ์ ในอัตราส่วน (พ่อพันธุ์ 1 ตัว ต่อแม่พันธุ์ 3 ตัว)
การเลี้ยงจิ้งหรีด
- การเลี้ยงแบบคละรุ่น ปล่อยพ่อ-แม่พันธุ์จิ้งหรีด ในอัตราส่วน 1 : 3 ใส่ดินร่วนปนทราย์หรือแกลบเผาลงในขันไข่ เมื่อจิ้งหรีดผสมพันธุ์จะเริ่มวางไข่ หลังครบ 7-10 วัน จะออกเป็นตัวอ่อน จากนั้นวางขันไข่เพิ่ม จิ้งหรีดจะเพิ่มจำนวนจนถึง 4 รุ่น จึงเริ่มทยอยจับจำหน่ายได้ แต่จะประสบปัญหาด้านการจัดการและการเก็บผลผลิตในหลายรุ่น
- การเลี้ยงแบบแยกรุ่น ปล่อยพ่อ-แม่พันธุ์ลงเลี้ยง ในอัตรา 3: 9 ใส่ดินร่วนปนทรายหรือแกลบเผาลงในข้นไข่ จิ้งหรีดผสมพันธุ์จะเริ่มวางไข่ หลังครบ 15 ชั่วโมง นำขันไข่ออกไปเลี้ยงในบ่อใหม่ เมื่อจิ้งหรีดโตจะได้ปริมาณผลผลิตที่สม่ำเสมอง่ายต่อการจัดการ
การจัดการจิ้งหรีด
การจัดการสุขลักษณะของจิ้งหรีด เน้นเรื่องความสะอาด การทำความสะอาดบ่อ การตากบ่อก่อนการเลี้ยงรุ่นต่อไป และการเลี้ยงอย่างเป็นระบบดังต่อไปนี้
- บริเวณปากบ่อด้านบนติดด้วยแผ่นพลาสติกหรือเทปกาวใส กว้างประมาณ 3 นิ้ว เพื่อป้องกันจิ้งหรีดไต่ออก ใส่ถาดไข่แบบกระดาษ หรือกาบมะพร้าวตรงกลางบ่อหรือริมบ่อ เพื่อเป็นที่อยู่อาศัยและหลบซ่อน
- การนำจิ้งหรีดลงบ่อเลี้ยง เมื่อไข่จิ้งหรีดมีอายุใกล้เคียงกำหนดการฟักตัวประมาณ 1 -2 วัน จะทำการย้ายไข่จิ้งหรีดจากกล่องฟักไข่ มาวางเรียงไว้ในบ่อเลี้ยงที่เตรียมไว้ เมื่อจิ้งหรีดฟักตัวออกมาแล้ว จากนั้นจึงทำการให้อาหารและน้ำ
- การเตรียมภาชนะให้จิ้งหรีดวางไข่ และการเก็บไข่
- นำวัสดุสำหรับรองไข่ คือ แกลบดำ บรรจุถุงแล้วมัด จากนั้นไปตากแดด 1-2 แดด
- นำแกลบดำที่ทำการตากแดดแล้ว เทใส่ถังพลาสติกทิ้งไว้ให้เย็น
- เติมน้ำสะอาดลงไปในอัตราส่วน แกลบดำ 1 ส่วน ต่อน้ำ 12 ส่วน ผสมคลุกเคล้าให้เข้ากัน เมื่อลองปั้น พบว่าแกลบดำจับตัวเป็นก้อนแต่ไม่มีน้ำไหลออกมา นำแกลบดำใส่ในขันพลาสติกหรือถาดพลาสติก จากนั้นนำไปว่างเรียงไว้ในบ่อเลี้ยงที่จิ้งหรีดมีความพร้อมที่จะวางไข่
- วางขันในบ่อเลี้ยงให้จิ้งหรีดมีเวลาวางไข่ 12-15 ชั่วโมง จากนั้นยกออกมาแล้วคลุมด้วยถุงกระสอบหรือผ้า แล้วนำไปพักไว้ในกล่องสำหรับฟักไข่
การป้องกันกำจัดศัตรูจิ้งหรีด
- แมลงศัตรู ได้แก่ มด จิ้งจก ตุ๊กแก หนู แมงมุม ไร ซึ่งมักติดมากับอาหาร ควรทำความสะอาดพืชอาหารก่อนนำมาเลี้ยงเลี้ยง
- โรคที่สำคัญ ได้แก่ โรคระบบทางเดินอาหาร ที่เกิดจากอาหารไม่สะอาดปนเปื้อนเชื้อรา วิธีการป้องกัน คือให้อาหารเพียงพอกับความต้องการของจิ้งหรีด ทำความสะอาดถาดอาหาร และน้ำทุกครั้งที่เปลี่ยนอาหาร พื้นบ่อเลี้ยงอย่าให้ชื้นแฉะ ควรทำความสะอาดบ่อ และตากบ่อก่อนการเลี้ยงจิ้งหรีดรุ่นใหม่ ทุกครั้ง
การเก็บผลผลิตจิ้งหรีด
- ตัวจิ้งหรีด ก่อนการนำจิ้งหรีดไปจำหน่ายหรือบริโภค ควรงดอาหารเสริมประมาณ 3 วัน แล้วทดแทนด้วย ฟักทอง กล้วย หรือพืชอื่นๆ เพื่อไมให้จิ้งหรีดมีกลิ่นตัว หลังจากนั้นจึงสามารถเก็บผลผลิตได้
- ไข่จิ้งหรีด นำกระบะหรือขันพลาสติก โดยนำแกลบดำหรือขุยมะพร้าวใส่ลงไปและนำไปใส่ในบ่อเลี้ยงเพื่อรองไขจิ้งหรีดไปเลี้ยงรุ่นต่อไปหรือจำหน่ายโดยช่วงฤดูหนาวควรบ่มไข่จิ้งหรีด เพื่อให้จิ้งหรีดออกตามปกติ
- มูลจิ้งหรีด สามารถนำไปทำปุ้ยปลูกพืชได้
การปฏิบัติหลังเก็บผลผลิต
- ควรทำความสะอาดบ่อ และตากบ่อทุกครั้งก่อนการเลี้ยงจิ้งหรีดรุ่นถัดไป ควรเดาะมูลจิ้งหรีดในถาดไข่เก่าออกให้สะอาด เพื่อเป็นที่หลบซ่อนตัวของจิ้งหรีดรุ่นถัดไป และนำมูลที่ได้ไปใส่ต้นไม้
- ควรเปลี่ยนสายพันธุ์พ่อ-แม่ จิ้งหรีด ประมาณ 1-3 รุ่น โดยหาพันธุ์จากธรรมชาติผสมข้ามบ่อเลี้ยง หรือแลกเปลี่ยนระหว่างผู้เลี้ยง เพื่อป้องกันเลือดชิดตัวจิ้งหรีดมีขนาดเล็กลง อ่อนแอไม่ทนต่อโรค การวางไข่และผลผลิตลดลง
อ้างอิงจากแหล่งข้อมูล |
- ศูนย์ส่งเสริมเทคโนโลยีการเกษตร ด้านแมลงเศรษฐกิจ จังหวัดชุมพร
- สำนักงานส่งเสริมและพัฒนาการเกษตรที่ 5 จังหวัดสงขลา
- กรมส่งเสริมการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์
- 22/1 ม. 6 ต. ขุนกระทิง อ. เมือง จ.ชุมพรโทรศัพท์ 077-658669 โทรสาร 077-574520 Website : www.aopdb03.doae.go.th E-mail : aopdb03@doae.go.th
บทความที่น่าสนใจ